युवा उद्यमीको यात्रा: अवसर, चुनौती र सफलताका कदम
नेपालमा युवाको ठूलो संख्या छ र उनीहरू देशको भविष्य निर्माणमा केन्द्रबिन्दु हुन् । तथापि, रोजगारीका अवसरहरू सीमित छन् । सरकारी नोकरीको संख्या कम छ भने निजी क्षेत्रमा दक्ष जनशक्तिको माग बढ्दो छ। धेरै युवा आफूलाई सक्षम बनाउन र रोजगारी पाउन चाहन्छन्, तर अवसरको अभाव, वित्तीय स्रोतको कमी, जानकारीको पहुँच नहुनु, र तालिम तथा अनुभवको अन्तरले गर्दा उनीहरू प्रायः बेरोजगार रहन बाध्य छन्। यसैले स्वरोजगार युवाको आत्मनिर्भरता र आर्थिक स्थायित्वका लागि महत्वपूर्ण विकल्पको रूपमा देखा परेको छ । स्वरोजगारले मात्र व्यक्तिलाई आर्थिक स्वतन्त्रता दिन्छ भन्ने होइन, यसले समाज र देशको विकासमा पनि योगदान पुर्याउँछ ।
सरकारले युवालाई स्वरोजगारतर्फ आकर्षित गर्न विभिन्न योजना र कार्यक्रम सञ्चालन गर्दै आएको छ । उद्योग, पर्यटन र श्रम मन्त्रालयले युवा उद्यमीका लागि तालिम, प्रारम्भिक लगानी अनुदान, कर्जा सुविधा र परामर्श सेवा उपलब्ध गराइरहेका छन् । उदाहरणका लागि, युवा उद्यमशीलता विकास कार्यक्रम अन्तर्गत सरकारी अनुदान पाउने युवाले आफ्नै व्यवसाय सुरु गर्न सक्ने अवसर पाउँछन्। बैंक तथा वित्तीय संस्थाहरूले पनि स्टार्टअप र व्यवसायी युवाका लागि सहज कर्जा र सहुलियत उपलब्ध गराइरहेका छन् । कतिपय संस्थाले उद्यमशील युवालाई प्रशिक्षण र लगानीमा मार्गदर्शन पनि उपलब्ध गराउँछन्, जसले युवामा व्यवसाय सुरु गर्ने आत्मविश्वास बढाउँछ ।
तर चुनौतीहरू अझै कायम छन् । ग्रामीण क्षेत्रका युवाले प्रायः जानकारीको अभाव, जटिल कर्जा प्रक्रिया र तालिमको कमीका कारण यी सुविधा लाभ लिन सकिरहेका छैनन्। ग्रामीण–शहरी असमानता, बजारको पहुँचको कमी, र व्यावसायिक अनुभवको अभावले पनि स्वरोजगारको मार्ग कठिन बनाउँछ । यसैले केवल सरकारी पहल पर्याप्त छैन; निजी क्षेत्र र गैरसरकारी संस्थाहरूले पनि युवालाई स्वरोजगारमा सक्षम बनाउन महत्वपूर्ण भूमिका खेल्नुपर्छ ।
विभिन्न सामाजिक उद्यम, NGO र निजी प्रशिक्षण केन्द्रहरूले व्यवसायिक सीप, नेतृत्व विकास, र बजार अध्ययनका तालिम उपलब्ध गराउँछन्। केही सफल उदाहरणहरूले देखाउँछ कि यस्तो तालिम र सहयोग प्राप्त गर्ने युवाले मात्र व्यवसाय सुरु गर्न र टिकाउन सक्षम हुन्छन् । निजी कम्पनीहरूले इन्टर्नशिप र प्रारम्भिक वित्तीय समर्थन उपलब्ध गराउँदै व्यावहारिक अनुभव दिन्छन् । युवा स्वयं पनि छोटो अवधिका लाभ भन्दा दीर्घकालीन सोच राखेर व्यवसाय सुरु गर्न, निरन्तर सिकाइमा जुट्न, र बजार अध्ययन गर्न सक्रिय हुनुपर्छ ।
स्वरोजगारमा लाग्दा चुनौतीहरू अपरिहार्य छन्। वित्तीय स्रोतको अभाव, व्यवसायिक तालिम र अनुभवबीचको अन्तर, जोखिम बहन गर्ने क्षमता र मानसिक तयारीको कमी, साथै ग्रामीण क्षेत्रका युवाले शहरमा केन्द्रित अवसरसम्म पुग्न नसक्नु मुख्य समस्या हुन् । यी समस्याहरूलाई समाधान गर्न सरकार, निजी क्षेत्र र समाजले मिलेर काम गर्नुपर्छ । ग्रामीण र सहर दुवै क्षेत्रमा तालिम र वित्तीय पहुँच विस्तार गर्नुपर्छ । समाजले नविन प्रयास र व्यवसायलाई सहयोग गर्ने वातावरण सिर्जना गर्नु आवश्यक छ ।
अन्ततः युवालाई स्वरोजगारतर्फ लैजानको मुख्य जिम्मेवारी सरकार, निजी क्षेत्र र युवा स्वयंको हो। यदि यी सबै पक्षले मिलेर काम गरे, नेपालमा युवाको दक्षता, आत्मनिर्भरता र समाजिक योगदानमा उल्लेखनीय वृद्धि सम्भव छ। स्वरोजगार केवल व्यक्तिगत सफलता होइन, देशको आर्थिक विकास र सामाजिक प्रगतिका लागि पनि आधारभूत आवश्यकता हो ।
